ประเพณีการกินแกงขี้เหล็กของคนนครชุม

ประโยชน์และสรรพคุณของต้นขี้เหล็ก

ความเชื่อของคนนครชุม กับการกินแกงขี้เหล็กในวันเพ็ญเดือนสิบสอง

1.ทำไมต้องกินแกงขี้เหล็กในวันเพ็ญเดือนสิบสอง

       คนนครชุมตั้งแต่โบราณมาเชื่อกันว่า ในวันที่พระจันทร์เต็มดวงจะทำให้สารอาหารและสรรพคุณทางยาถูกดึงดูดขึ้นไปที่ยอด ทำให้ได้กินแกงขี้เหล็กที่มีประโยชน์ที่สุด

2.สรรพคุณทางยาของขี้เหล็กเป็นอย่างไร

       แก้ท้องผูก แก้อาการนอนไม่หลับ บำรุงน้ำดี บำรุงโลหิต และทำให้เจริญอาหาร

3.ทำไมต้องทำพิธีขอขี้เหล็กก่อนเก็บ

        เพราะดอกและยอดนั้นเปรียบเสมือนลูกของต้นขี้เหล็กจะไปเก็บเฉยๆไม่ได้ ต้องทำการบอกต้นขี้เหล็ก ซึ่งเปรียบเสมือนแม่ก่อน

4.พิธีการขอขี้เหล็กก่อนจะเก็บนั้นทำอย่างไร

จุดธูปสามดอกและตั้งนะโมสามจบ ต่อจากทำการขออนุญาตเก็บยอดและยอดนั้นไปทำยา และขอพรจากต้นขี้เหล็ก ขอให้อาการเจ็บป่วยนั้นหาย

5.ทำไมต้องเก็บขี้เหล็กก่อนพระอาทิตย์ขึ้น

       ให้เก็บตอนเช้ามืดหรือก่อนพระอาทิตย์ขึ้น เพราะพระจันทร์นั้นได้ดูดสารอาหารและสรรพคุณทางยาขึ้นมาที่ยอด เมื่อพระจันทร์ได้ผ่านหายไปสรรพคุณทางยาอาจไม่ได้อยู่ที่ยอดและดอกมากนัก อาจทำให้สรรพคุณของขี้เหล็กไม่ขลัง

วิธีทำแกงขี้เหล็ก

ต้มใบและดอกขี้เหล็กให้หายขม 1 ครั้ง หรือ 2 ครั้ง แล้วแต่ชนิดของขี้เหล็ก ถ้ายอดขาวจะขมน้อยกว่ายอดแดงนำมาต้มแล้วบีบน้ำให้สะเด็ดพักไว้ จากนั้นผัดน้ำพริกแกงกับหัวกะทิจนหอมเต็มที่ละน้อย ไม่ให้แตกมันมากนักใส่หมูย่าง หรือปลาย่าง  ลงเคล้าให้เข้ากัน เติมเกลือ เติมหางกะทิลงไปพอเดือด ใส่ขี้เหล็ก เดือดพอดีแล้วเคี่ยวด้วยไฟอ่อนๆ ชิมรสตามชอบแกงขี้เหล็กข้นหน่อย รสเค็มนำ เผ็ดน้อย จึงจะอร่อย

1.ต้มใบและดอกขี้เหล็กให้หายขม 1 ครั้ง หรือ 2 ครั้ง

2. บีบน้ำให้สะเด็ดพักไว้

4.ผัดพริกแกงกับหัวกะทิจนหอมใส่หมูย่างหรือปลาย่าง 

ลงเคล้าให้เข้ากัน เติมเกลือ เติมหางกะทิลงไปพอเดือด ใส่ขี้เหล็ก

5.พร้อมเสิร์ฟ

การสำรวจความรู้

การทำไม่ให้ขี้เหล็กขม

ต้มใบและดอกขี้เหล็กและใส่เกลือ

ช่วยให้ขี้เหล็กไม่มีรสขม

*กระบวนการต้มน้ำทำแกงขี้เหล็กคือการต้มน้ำด้วยน้ำเกลือ ผลการศึกษาพบว่าใบอ่อนขี้เหล็กที่ต้มแล้วเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเนื้อสัมผัสนิ่มขึ้นและทําให้แอนไฮโดรบาราคอลลดลงเมื่อต้มน้ำหลายครั้งใบอ่อนที่ต้มด้วยน้ำใบอ่อนต้มด้วยน้ำกับเกลือทำให้ความขมลดลง

การทำให้เป็นสมุนไพร	1.สรรพคุณของขี้เหล็ก	ดอก - รักษาโรคเส้นประสาทนอนไม่หลับ ทำให้หลับสบาย - รักษาหืด รักษาโรคโลหิตพิการ ผายธาตุ - รักษารังแค ขับพยาธิ            ราก  - รักษาไข้ รักษาโรคเหน็บขา ทาแก้เส้นอัมพฤกษ์ให้หย่อน แก้ฟกช้ำ แก้ไข้บำรุงธาตุ ไข้ผิดสำแดง          ลำต้นและกิ่ง  - เป็นยาระบาย รักษาโรคผิวหนัง แก้โรคกระษัย แก้นิ่ว ขับปัสสาวะ ขับระดูขา ทั้งต้น  - แก้กระษัย ดับพิษไข้ แก้พิษเสมหะ รักษาโรคหนองใน รักษาอาการตัวเหลือง เป็นยาระบาย บำรุงน้ำดี ทำให้เส้นเอ็นหย่อน          เปลือกต้น  - รักษาโรคริดสีดวงทวาร โรคหิด แก้กระษัย ใช้เป็นยาระบาย            แก่น - รักษาโรคเบาหวาน รักษาโรคหนองใน ใช้เป็นยาระบาย - รักษาวัณโรค รักษามะเร็งปอด ปอดอักเสบ มะเร็งลำไส้ มะเร็งกระเพาะอาหาร            ใบ - รักษาโรคบิด โรคเบาหวาน แก้ร้อนใน รักษาฝีมะม่วง - รักษาโรคเหน็บชา ลดความดันโลหิตสูง ขับพยาธิ เป็นยาระบาย - รักษาอาการนอนไม่หลับ            ฝัก  - แก้พิษไข้เพื่อน้ำดี พิษไข้เพื่อเสมหะ แก้ลมขึ้นเบื้องสูง เบื้องบน โลหิตขึ้นเบื้องบน ทำให้ระส่ำระสายในท้อง          เปลือกฝัก  - แก้เส้นเอ็นพิการ          ใบแก่  - ใช้ทำปุ๋ยหมัก
	2.ยาสมุนไพร	1.)อาการท้องผูก ใช้แก่นขี้เหล็กราว 1 กอบ(ประมาณ 50 กรัม) ต้มน้ำดื่มก่อนอาหารหรือก่อนนอน          2.)อาการนอนไม่หลับ กังวล เบื่ออาหาร ให้ใช้ใบแห้งหนัก 30 กรัม หรือใช้ใบสดหนัก 50 กรัม ต้มเอาน้ำรับประทานก่อนนอน หรือใช้ใบอ่อนทำเป็นยาดองเหล้า ใส่เหล้าขาวพอท่วมยา แช่ไว้ 7 วัน คนทุกวันให้น้ำยาสม่ำเสมอ กรองกากยาออก จะได้น้ำยาดองเหล้าขี้เหล็ก ทานครั้งละ 1-2 ช้อนชาก่อนนอน (และอย่ากินเยอะเดี๋ยวเมา)

การทำให้รสชาติเปลี่ยน	ส่วนผสมของขี้เหล็ก
	1.ใส่กะทิ	ทำให้รสชาติกลมกล่อมเข้มข้น
	2.ใส่โปรตีน(เนื้อหมู)	เพิ่มโภชนาการทางอาหาร
	3.ใส่พริกแกง	เพิ่มรสชาติให้เผ็ดเล็กน้อย
	4.ใส่เกลือ	ไม่ให้ขี้เหล็กขม
	5.ใส่น้ำปลา	เพิ่มรสเค็มของแกงขี้เหล็ก